Opis
Ucho środkowe człowieka zawiera łańcuch trzech kosteczek słuchowych. Są to: młoteczek, kowadełko i strzemiączko. To dzięki kosteczkom słuchowym dźwięki przenoszone są z błony bębenkowej dalej do ucha wewnętrznego, gdzie z kolei zamieniane są w impulsy elektryczne. Kosteczki zbudowane są z tkanki kostnej a połączone są między sobą specjalnymi więzadłami. Dźwięki uderzające w błonę bębenkową przenoszone są kolejno na młoteczek, dalej na kowadełko i strzemiączko, które drgają w uchu środkowym poruszając się w pewnym minimalnym zakresie również względem siebie. Łańcuch kosteczek jest zbudowany w ten sposób, że działa nieco podobnie jak tłoczek przekazując dźwięki z błony bębenkowej na tzw. okienko owalne. Budowa tego tłoczka jest jednak nieco bardziej złożona, a istniejące mechanizmy pasywne i aktywne powodują między innymi ochronę przed nadmiernymi dźwiękami.
Łańcuch kosteczek słuchowych działa więc z jednej strony jak wzmacniacz dźwięków a z drugiej chroni też ucho wewnętrzne przed urazami akustycznymi. Łańcuch kosteczek słuchowych znajduje się w delikatnej równowadze poruszając się w zakresie, który umożliwiają pasma tkanki łącznej tworzące więzadła i mięśnie ucha środkowego. Gdy dojdzie do uszkodzenia jednego z elementów tego łańcucha, dźwięki nie są przenoszone w sposób prawidłowy a pacjent zaczyna odczuwać niedosłuch. Dzieje się tak w dwóch sytuacjach: po pierwsze – gdy następuje rozerwanie łańcucha kosteczek (przewlekłe zapalenie ucha środkowego, uszkodzenia pourazowe, wady wrodzone) a po drugie gdy dochodzi do ich usztywnienia (otoskleroza, tympanoskleroza, zmiany zarostowe ucha środkowego). Wszystkie te sytuacje skutkują pojawieniem się niedosłuchu oraz często szumów usznych.
Najczęstszą przyczyną niedosłuchu wynikającego z uszkodzenia łańcucha kosteczek słuchowych jest przewlekłe zapalenie ucha środkowego. To schorzenie charakteryzuje się postępującą utratą słuchu, szumami usznymi oraz wyciekami z ucha, którym mogą towarzyszyć zawroty głowy oraz inne objawy wskazujące na głębokość schorzenia.
Więcej informacji o zapaleniu ucha środkowego z destrukcją kosteczek słuchowych oraz leczeniu operacyjnym uzyskasz na stronach Poradnika Laryngologii:
uszkodzenie kosteczek słuchowych
ossikuloplastyka – operacja kosteczek słuchowych
myringopalstyka – operacja błony bębenkowej
Przypadek I
Zdjęcie poniżej przedstawia przewlekłe zapalenie ucha środkowego – jego początkowe stadium. Ucho lewe, dziecko 11 – letnie. W tylnych kwadrantach błona bębenkowa jest znacznie ścieńczała i opiera się na kosteczkach: odnodze długiej kowadełka oraz stawie kowadełkowo – strzemiączkowym. Staw jest już częściowo zniszczony. Widoczna jest bardzo dobrze rękojeść młoteczka z zaznaczonymi naczyniami krwionośnymi wzdłuż jego przebiegu (ryc. 1 i 1a).
U tego pacjenta nie było objawów ze strony ucha. Rozpoznanie przewlekłego zapalenia ucha zostało postawione podczas diagnostyki przewlekłego nieżytu nosa. W badaniu laryngologicznym stwierdzono obustronnie duże kieszonki retrakcyjne w tylnych kwadrantach z początkami uszkodzenia kosteczek słuchowych. W badaniu audiometrii tonalnej stwierdzono rezerwę ślimakową maksymalnie 20 dB.


- rękojeść młoteczka
- pępek
- strzemiączko
- odnoga długa kowadełka
- początkowe stadium uszkodzenia stawu kowadełkowo – strzemiączkowego
- linia przerywana – zakres największego uszkodzenia – atroficzna błona bębenkowa
- Podstawowym sposobem leczenia w tym przypadku jest chirurgia. Dziecko należy skierować do specjalistycznego ośrodka zajmującego się otologią dziecięcą.
- Zakres interwencji chirurgicznej: odbudowa błony bębenkowej w tylnych kwadrantach z użyciem przeszczepu z ochrzęstnej.
- Wzmocnienie stawu kowadełkowo – strzemiączkowego fragmentem chrząstki, ponieważ uszkodzenie kosteczek słuchowych nie było duże.
- Inne leczenie w zależności od współistniejących chorób.
Przypadek II
Zdjęcia poniżej przedstawiają najważniejsze etapy leczenia operacyjnego przewlekłego zapalenia ucha środkowego z destrukcją błony bębenkowej oraz łańcucha kosteczek słuchowych u dziecka 10 – letniego. Objawy obejmowały niedosłuch, który został stwierdzony przypadkowo. Kilka lat wcześniej występowały stany zapalne ucha. Ryc. 2 i 2a przedstawia stan wyjściowy: błona bębenkowa pozornie wygląda prawidłowo. Prawdopodobnie po przebytym stanie zapalnym ucha powstała perforacja, która potem samoistnie uległa wygojeniu. Ślad po tym zdarzeniu widoczny jest w postaci pasma łącznotkankowego, zrostu (ryc. 2a – 2 ). Zrost ten przyczepiony był do główki strzemiączka, co nie było dobrze widoczne bez otwarcia ucha.
Po otwarciu ucha środkowego okazało się, że łańcuch kosteczek uległ przerwaniu – destrukcji na poziomie stawu kowadełkowo – strzemiączkowego (ryc. 3 i 3a – żółta strzałka przedstawia miejsce uszkodzenia odnogi długiej kowadełka). Do wzmocnienia i odtworzenia błony bębenkowej zastosowano ochrzęstną pobraną ze skrawka ucha (ryc. 4, 4a i 5). Rekonstrukcję kosteczek (ossikuloplastykę) wykonano usuwając kowadełko, opracowując je odpowiednio z wytworzeniem małej panewki na główkę strzemiączka i wykonując tzw. interpozycję na główkę strzemiączka pod rękojeść młoteczka, przywracając w ten sposób ciągłość łańcucha kosteczek (ryc. 6, 6a, 7 i 7a).
Końcowy etap operacji przedstawiono na ryc. 8 i 8 a – ucho jest zamknięte a w tylnych kwadrantach widoczny jest przeszczep użyty do wzmocnienia osłabionej błony bębenkowej. Przeszczep mocuje się specjalnym klejem tkankowym.


- rękojeść młoteczka
- pasmo łącznotkankowe – zrost, miejsce uszkodzenia błony bębenkowej
- tylno – dolny fragment błony bębenkowej
- poziom główki strzemiączka
- poziom odnogi długiej kowadełka


- odnoga długa kowadełka
- strzemiączko (główka)
- promontorium
- nerw – struna bębenkowa (chorda tympani)
- nerw twarzowy (nervus facialis)
- ścięgno mięśnia strzemiączkowego


- chrząstka
- ochrzęstna
- skóra skrawka ucha



- trzon kowadełka
- otwór wykonany dla główki strzemiączka


- płat skórno – bębenkowy
- kolumella z kowadełka ułożona na główce strzemiączka, która teraz jest pod spodem
- promontorium
- nerw twarzowy
- struna bębenkowa
- ścięgno mięśnia strzemiączkowego


- rękojeść młoteczka
- pępek
- przeszczep błony bębenkowej w tylnych kwadrantach z ochrzęstnej ułożony pod spodem i na kowadełku